Naplotkowała sosna,
że już zbliża się wiosna
Kret skrzywił się ponuro:
przyjedzie pewno furą…
jeż się najeżył srodze
Raczej na hulajnodze.
Wąż syknął
– ja nie wierzę,
przyjedzie na rowerze.
Kos gwizdnął:
Wiem coś o tym,
przyleci samolotem.

Jan Brzechwa, Przyjście wiosny

Świat pokrywa się bujną roślinnością. Kwitną różne gatunki wierzb, a wiele gatunków krzewów wypuszcza pąki liściowe (czeremcha, kalina, kruszyna, bez czarny). Na zielone pąki roślin drzewiastych jeszcze chwilkę musimy poczekać, ale nie oznacza to, że drzewa się nie obudziły z zimowego letargu. Bynajmniej. Kwitnie już klon zwyczajny, przekwitają topole; połowa kwietnia to czas rozwijania się pąków liściowych brzóz, grabów i lip. Rośliny runa zaczynają masowo zakwitać. Przylaszczka, która ubarwiła nam dno lasu na fioletowo końcem marca, za niedługo ustąpi miejsca zawilcowi gajowemu. Gdzieniegdzie pojawiają się ziarnopłony wiosenne, zdrojówki rutewkowate, kokorycze. Pod koniec kwietnia spomiędzy białych kwiatów zawilców wychylą się szczawiki zajęcze, gromadnie obrastające powalone pnie i odziomki drzew.

A grzyby? Też się budzą! W kwietniu wyrastają pierwsze owocniki wiosennych grzybów. Pojawiają się jadalne smardze i ich silnie trujące kuzynki – piestrzenice: kasztanowata i olbrzymia. Wychodzą czerwone miseczki czarki szkarłatnej i austriackiej oraz szarawe twardnice bulwiaste.

W faunie również niemałe poruszenie. Z zimowisk przylatuje wiele gatunków ptaków i nietoperzy, w lesie robi się tłoczno. Ptaki od razu się biorą za robotę; trzeba naprawić gniazda i przygotować się do rozrodu. Inne ptaki zajmują się… śpiewaniem. To wbrew pozorom ogromnie ważna i męcząca praca! Śpiew godowy ptaków to niewątpliwie jeden z głównych symboli wiosny. Kilkadziesiąt gatunków ptaków, w tym drapieżne i sowy, gołębie i ptaki śpiewające, zaczyna wysiadywać jaja, a inne się już wykluwają – jak choćby pisklęta kruków, puchaczy i bielików, które złożyły jaja pod koniec lutego i w marcu.

Niektóre płazy zakończyły gody, zaś inne dopiero zaczną. Żaby brunatne (trawna i moczarowa) i ropucha szara już opuszczają zbiorniki wodne, by przenieść się na cieniste i wilgotne siedliska lądowe. Natomiast grzebiuszka, ropucha zielona, traszka grzebieniasta, kumak i żaba jeziorkowa przystąpią do godów w drugiej połowie kwietnia. Gody płazów innych gatunków trwają aż do czerwca.

W kwietniu uaktywniają się również ciepłolubne gatunki naszych krajowych gadów – żółw błotny (bardzo rzadki w Puszczy Białowieskiej) i gniewosz plamisty (nie występujący u nas). Żmija zygzakowata prowadzi zrytualizowane walki o przychylność samicy; walki te jednak są bezkrwawe. Zaskrońce z kolei gromadzą się w dużych grupach w zacisznych miejscach, również często wygrzewają się na słońcu. Są znacznie mniej płochliwe niż np. żmije, dlatego łatwo jest je spotkać w czasie wiosennych wycieczek.

Budzą się ssaki, które zapadły w sen zimowy, jak popielica, orzesznica, koszatka i żołędnica oraz nietoperze. Rzęsorek, ryjówka i jeż (strasznie głodny po hibernacji!) przystępują do rozrodu, podobnie jak tchórze, norki, borsuki, łasicy i wydry. W norach rodzą się młode lisa, jenota, wilka i kun leśnych. Poroże kozłów (samców sarny) osiąga swoją ostateczną wielkość i kształt. Pokrywa je miękki naskórek zwany scypułem, który będzie ścierany aż do okresu godowego na początku lata.

Ożywa również mikro-świat. Pojawiają się ślimaki, a w oczkach wodnych – zimujące w mule dennym pijawki. W ciepłe dni można dostrzec pszczoły, trzmiele, muchówki i motyle, praca wre również w mrowisku. Na łodygach roślin pojawiają się pluskwiaki (styk straszyk, kowal bezskrzydły, odorek zieleniak), a pod korą – drapieżne chrząszcze biegaczowate, aktywne głównie nocą, ale za dnia wygrzewające się na słońcu.

W przyrodzie dzieje się dużo, dlatego gorąco zachęcamy do bacznego obserwowania otoczenia. Spacer po lesie nie tylko spala kalorie, ale pozwala naładować akumulatory i poprawia samopoczucie – a drobne kwiatuszki, śpiewające ptaki i zielone drzewa tylko potęgują intensywność przeżywania wiosny w lesie.

Napisano z wykorzystaniem Kalendarza leśnej przyrody (CILP 2016)